Szpik kostny – jak pracuje „fabryka” krwinek?

Ludzki organizm działa jak dobrze zaprojektowane miasto, w którym każdy element ma określoną, istotną funkcję. I tak, rolę ulic, za pomocą których odbywa się transport niezbędnych do życia produktów, pełnią żyły i tętnice. Układ kostny jest rusztowaniem dla całego ciała, ale jednocześnie konstrukcją ochronną dla narządów wewnętrznych. Poszczególne komórki to mieszkańcy - muszą być silne i zdrowe, żeby móc stale rozbudowywać i odnawiać swoje „miasto”. Tak właśnie działa zdrowy organizm.

A co się dzieje, gdy pojawia się nowotwór krwi? Jaką rolę wówczas pełni szpik?

Szpik kostny jest „fabryką” krwinek – komórek, które są obecne we krwi. Każda z nich pełni określoną funkcję, ale wszystkie mają wspólny cel: ochronę organizmu przed chorobami.

- Szpik kostny jest „fabryką” krwinek. Jak w każdej fabryce, funkcjonuje wiele linii produkcyjnych, mających za zadanie wytwarzanie poszczególne rodzajów krwinek – komórek, które pełnią różne funkcje, umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Wspólnym substratem są komórki macierzyste - dają one początek wszystkim liniom – tłumaczy prof. dr hab. n. med. Sebastian Giebel, Kierownik Kliniki Transplantacji Szpiku i Onkohematologii Narodowego Instytutu Onkologii w Gliwicach.

• Erytrocyty (krwinki czerwone) – są jednym z głównych elementów morfotycznych krwi. Powstają w szpiku kostnym czerwonym i pełnią w organizmie człowieka rolę „kurierów” – transportują cząsteczki tlenu z naszych płuc do wszystkich tkanek i narządów. Dzięki ich pracy w organizmie wytwarzana jest energia, niezbędna do procesów życiowych. Gdy mamy ich za mało, może pojawić się niedokrwistość – potocznie zwana anemią.

• Trombocyty (płytki krwi) – to natomiast w naszym organizmie „hydraulicy” – gdy dojdzie do urazu, skaleczymy się lub uszkodzeniu ulegną naczynia krwionośne, trombocyty gromadzą się, żeby stworzyć tzw. czop, który hamuje krwawienie. To naturalny plaster opatrunkowy, tworzony przez nasz organizm.

• Leukocyty (białe krwinki) – odpowiadają w naszym organizmie za odporność i pełnią funkcję „armii”, która broni nas przez atakiem „wrogów zewnętrznych”: wirusów, bakterii, grzybów oraz pasożytów, ale również przed atakiem „wrogów wewnętrznych”, jakimi są np. komórki nowotworowe. Ze względu na różnorodne zagrożenia, białe krwinki mają kilka rodzajów „żołnierzy”, którzy dzięki zróżnicowanym funkcjom i wyposażeniu w odpowiednią broń – są w stanie zwalczyć zagrożenie. W skład leukocytów wchodzą granulocyty (neutrofile, eozynofile, bazofile) oraz agranulocyty (limfocyty, monocyty). Funkcjonowanie tych poszczególnych elementów sprawdza się za pomocą prostego badania – morfologii krwi, na podstawie której można ocenić, czy w organizmie zachodzą niepokojące zmiany chorobowe.

Gdy szpik „nie działa”

Każdego dnia w naszych organizmach powstają komórki nowotworowe, które dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu systemu immunologicznego - i wykorzystywaniu przez niego naturalnych mechanizmów obronnych - zostają zniszczone. Jednak czasami także komórki szpiku, które dają początek układowi odpornościowemu, mogą ulegać mutacjom, i w zależności od rodzaju nieprawidłowości - prowadzić do wystąpienia różnego rodzaju białaczek.

 Jeśli złośliwe mutacje dotyczą dojrzałych form limfocytów - rozwijają się chłoniaki. Choroby te mają różną dynamikę. Niektóre w ciągu kilku miesięcy mogą doprowadzić do śmierci, z innymi można żyć przez długie lata, nie odczuwając żadnych dolegliwości. Adekwatnie do tego stosuje się różne rodzaje leczenia – od intensywnej chemioterapii i transplantacji komórek krwiotwórczych, po postępowanie zachowawcze tj. obserwację i włączanie leczenia dopiero wtedy, gdy choroba zaczyna dawać objawy – wyjaśnia prof. Sebastian Giebel.

- W zabiegach transplantacji szpiku chodzi o przeszczepienie komórek macierzystych, bo z nich organizm może wyprodukować wszystkie rodzaje krwinek. Odbywa się to stopniowo. Komórki, dzieląc się, stają się coraz bardziej dojrzałe. Nabierają cech, na podstawie których można je rozróżnić i w końcu stają się na tyle dorosłe, że mogą opuścić szpik, przeniknąć do krwi i pełnić swoje funkcje. Dojrzewanie wszystkich krwinek odbywa się w szpiku – dodaje prof. Sebastian Giebel.

Dla pacjentów potrzebujących przeszczepienia szpiku poszukuje się zgodnego dawcy. Jeśli nie znajdzie się go w rodzinie (tylko 25% chorych ma zgodnego dawcę wśród bliskich), wówczas pomocy szuka się u niespokrewnionych potencjalnych dawców szpiku, zarejestrowanych w bazie.

Trwa miesiąc świadomości nowotworów krwi i okazywania wsparcia pacjentom hematoonkologicznym, którym możemy pomóc w prosty sposób, rejestrując się w bazie potencjalnych dawców szpiku. Dołączając do niej, zwiększamy szanse na znalezienie zgodnego niespokrewnionego dawcy dla osób chorych i dajemy im nadzieję na powrót do zdrowia. Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każdy, kto chce pomóc, jest ogólnie zdrową osobą pomiędzy 18. a 55. rokiem życia i nie zmaga się z otyłością. Żeby dołączyć do bazy dawców Fundacji DKMS, wystarczy wejść na stronę https://www.dkms.pl/pl/zostan-dawca  i zamówić darmowy pakiet do samodzielnego pobrania wymazu z wewnętrznej strony policzka.

Te kilka minut, które poświęcimy na rejestrację, może uratować życie osobom mierzącym się z tak trudnym przeciwnikiem, jakim jest nowotwór krwi.

Więcej informacji o Fundacji DKMS: www.dkms.pl

***** *** ***** *** *****
Misją Fundacji DKMS jest znalezienie dawcy dla każdego pacjenta na świecie potrzebującego przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych. Fundacja działa w Polsce od 2008 roku jako Ośrodek Dawców Szpiku w oparciu o decyzję Ministra Zdrowia. To największy Ośrodek Dawców Szpiku w Polsce, w którym zarejestrowanych jest się ponad 1 900 000 dawców, spośród których 13 000 (styczeń 2024) oddało swoje krwiotwórcze komórki macierzyste lub szpik pacjentom zarówno w Polsce, jak i na świecie, dając im tym samym drugą szansę na życie. Aby zostać potencjalnym dawcą, wystarczy wejść na stronę www.dkms.pl  i zamówić pakiet rejestracyjny do domu.

/źródło - /